Dünya da kullanılan uydu teknolojileri ve Türkiye.
________________________________________
Türkiye’nin uydu konusunda çalışmaları 1978’de başladı ancak, küçük çaplı olarak yapıldı. Esas olarak 1985’ten sonra Türk Telekom’da uydu operasyonu için bir grup kuruldu. Japonya, Kanada gibi ülkelerde eğitimler alındı ve Türkiye’de bu konuda bir ekip oluşturulmuş oldu. Bu ekip uluslararası başka uyduları kullanarak, Ankara’daki Gölbaşı Uydu Merkezi’nde Türkiye’deki uydu haberleşme sistemlerini kurmaya başladı.
Bu çalışmaları başbakan Turgut Özal başlatmıştır. O dönemde iş başında olan tüm uzmanlar şimdi yurt dışında rakip firmalara ortak yada çalışan olarak işlerine devam etmektedir. Sadece işlerine devam etmiyorlar aynı zamanda ülkemizde edindikleri tecrübe ve fırsatları da yurt dışına götürdüler.
Mesela ülkemizde ait uzayda Beş uydu alanımızdan ikisi de 90lı yılların sonunda onlarla birlikte farkı ülkelerin kullanımına kazandırıldı.
Halen ülkemizin 7 uzak 1 adet yakın yörünge olmak üzere 8 adet uydusu bulunmaktadır.
Uydu sadece televizyon demek değildir. Yeni nesil uydularla geniş bant internet erişimi ve savunma sanayisi için de birçok çalışma yapılmaktadır. Ve uyduların tasarlanırken işlevi kadar çalışma frekansı da çok önem teşgil etmektedir. Frekans ve derece uzayda fer alanın farklı ülkelere tahsis edilmesi demektir.
TÜRKSAT 4B uydusu ile KA bant frekansları ile ülkemize ilk yerli uydu internet hizmetini vermiştir. Kapasitesi kısıtlı olması nedeni ile sadece kamu hizmeti karşılanabilmektedir. Ancak 5B uydusu ile bu kapasite çok daha fazla olacaktır.
Uydudan internet çok sıra dışı gibi görünse de New York ta 2020 yılında 400 bin uydu internet aboneliği oluşmuştur. Kaliteli kesintisiz internet uydu teknolojileri ile çok daha kaliteli olarak mümkündür.
Uydu teknolojilerinde ülkemiz birçok fırsatı kaçırmıştır. Orta doğunun teknoloji kapısı olmasına rağmen Arap ülkeleri bizden daha çok uydu ve uydu frekansı tahsis almıştır.
Yeni nesil uyduların yeni hizmetleri ve yeni fırsatlarını kaçırmamak gerekli. Halen regülasyona tabi olmayan alçak yörünge uyduları ve bunlara bağlı frekanslar tahsis alınmalıdır.
Ve gözlem günümüzde en çok konuşulan ve para harcanan hizmet. Dünyayı çevreleyen küçük uydular ile çok daha ekonomik ve kaliteli resim ve video alınmasını sağlamaktadır.
Küçük uydular çift taraflı haberleşme amacıyla kullanılan ve bu aralar çok konuşulan IHA’ ların yaptığı görüntü alma vazifesini çok daha ekonomik ve daha geniş alanlardan sağlayabilmektedir. Bir IHA’nın maliyeti 300 bin USD civarında ve kapsama alanı göz mesafesinde iken, bir küçük uydunun maliyeti bir milyon dolar ve kapsama alanı tüm ülke ve hatta bölgedeki diğer ülkelerinde görüntülerinin alınmasıdır. Ve bu görüntüleme yarım metreden alınıyor derecesinde net ve kesintisizdir.
Arık uydular kişiye özel hizmet etmeye başlamıştır. Var olan teknoloji evlerin internet yada TV yayınlarına aracısız ulaşmasını sağlaya bilmektedir. Ancak ticari kaygılar bu kullanımı ertelemektedir.
Gelecek teknolojiler uyduların adrese yönelik hizmet etmesi yada o adresi işaretlemesi, belki de yok etmesi yönünde olacaktır.
1965’de yörüngeye başarı ile oturtulan iletişim uydusu tasarımcıları işin bu boyuta gelebileceğini herhâlde düşünmemişlerdir. O zamanlarda ana amaç erişilemeyen bölgelere sadece TV ve dolayısı ile eğitim hizmeti verebilmekti. Dünyada durum böyle iken ülkemizde seksenli yıllarda bile vericiler, aktarıcılar ile gerçek Vizyon Tele filmini yaşıyorduk.
Öte yandan günümüzde uydu teknolojileri ile savaş ve şartları konuşulmaya başlanmıştır.
ABD, İngiltere ve Rusya yörüngelerdeki uyduları hedef almak için kullanılabilecek silahları uzayda test etmektedir. Her ne kadar kabul etmeseler de bu savaş konusunda gündemdeki en önemli konu başlığıdır.
Evet, aşağıda bire bir savaş ve asker kişilerin becerisi geliştirilmeye çalışılırken yukarıda bunların hepsi çok net görünmekte ve takip edilmektedir. Hatta bir adım daha ileriye gidilmiş ve artık işaretlemekleler, lazer yansıtılmalar ve buhar salımın sitemleri çalıştırılmaya başlanılmıştır.
Uzay boşluğunun sahibi fırlatılan uydu ve bunların ayak izleri ile belirlenecektir. Tabi uzayda hâkimiyet kuran ülkelerin stratejileri çok daha önemlidir. Bugün uzayın barışçıl hizmeti konuşulsa da Çin, Hindistan dahil bir çok ülkenin hesabı tek hakimiyet hakkıdır.
Birçok ülkenin ambargo koyduğu İran’ın Türkiye’den fazla alçak yörünge uydusu bulunması konunun ne kadar ciddi olduğunun göstergesidir.
Alan teşkil etmeliyiz. Bin km uzaklıktaki bu uydu alanları şimdilik tabiri caizse kapanın elinde kalıyor. Firmalar, bankalar, kişiler biraz parası olan birçok kurum ve kuruluş kendine uzayda alan tahsis ediyor.
Bu konuda hızlı davranmalı ve en az 48 küçük uydu ile dünya çeperini denetim altına bir an evvel almalıyız. Ortalama 50 milyon dolar gibi bir bütçe ile bunu yapmak mümkündür.
Tanımı; bin km uzaklıkta çalışabilen, ağırlığı; 150kg dan az ve en hafifi 100 gr seviyesinde olan küçük uydular, 2000 yılında hizmete alınmaya başlanmış ve 2017 yılından itibaren çok hızla binlercesi uzayda yerini almıştır.
Şimdilik 50 cm uzaklıktalar, 30 santimetre çözünürlüğe sahip görüntülerin mevcut olduğunu duyuran firmalarda var. Uzaydan rögar kapaklarını tespit edilebilir durumda, ve insanların yüz tespiti ile takibi de çok yakın.
On binlerce yeni uydu ile dünya büyük bir teknoloji hizmeti ve eş zamanlı büyük bir tehlike ile karşı karşıyadır. Sadece SpaceX ve Amazon 20.000 uyduyu başlatmak için onay almış durumdadır. Özel sektörün hedefi erişim ağı, iken ülkeler uyduların sahip olduğu olacağı hipersonik silahlar ile egemenlik peşinde. Yani bir yandan geç kalıyoruz ancak öte yandan gökyüzü insan eli ile mahvediliyor. 26/ 01/ 2021
Hayrettin Özaydın
